Οι φορητές εικόνες βυζαντινής τεχνοτροπίας ζωγραφίζονται πάνω σε ξύλο. Συνήθως χρησιμοποιούνται ξύλα όπως η οξιά, αν και θα βρούμε παλιότερες εικόνες ζωγραφισμένες σε άλλα ξύλα όπως φλαμουριά, κυπαρίσσι, πεύκο κλπ.
Παλιότερα, για μεγάλα μεγέθη, ένωναν σανίδες από ξύλο όπως βλέπουμε στην α/μ φωτογραφία.
Με το πέρασμα των χρόνων, όμως, στις ενώσεις, δημιουργήθηκαν ρωγμές στη ζωγραφική επιφάνεια.
Σήμερα, πολλοί αγιογράφοι, για να αποφύγουν μελλοντικά προβλήματα στη ζωγραφική επιφάνεια, σε εικόνες μεγάλου μεγέθους χρησιμοποιούν σύγχρονα υλικά με βάση το ξύλο.
Προετοιμασία της επιφάνειας
Η επιφάνεια του ξύλου πρέπει να λειανθεί κατάλληλα και πάνω σ΄αυτή στρώνεται, με κόλλα, ύφασμα (λεπτό λινό κά) που θα συγκρατήσει το ζωγραφικό υπόστρωμα. Για τη κόλληση του υφάσματος χρησιμοποιείται ζωική κόλλα ζαρτέν (από δέρμα κουνελιού).
Η διαδικασία φαίνεται στο παρακάτω βίντεο
Το ξύλο που φαίνεται στο βίντεο είναι προετοιμασμένο για “σκαφωτή” εικόνα. Οι σκαφωτές (ή σκαφτές) εικόνες έχουν ένα πλαίσιο που εξέχει γύρω-γύρω και η επιφάνεια για τη ζωγραφιά είναι σκαμμένη στο ξύλο.
1. Το δέσιμο των σανίδων του ξύλου σε εικόνες μικρού και μεσαίου μεγέθους γίνονταν με περαστές τρέσες, όπως φαίνεται στην α/μ φωτογραφία, ενώ για μεγαλύτερες εικόνες χρησιμοποιούσαν και άλλους τύπους δεσίματος. Στη φωτογραφία είναι ευδιάκριτοι και οι σύνδεσμοι τύπου πεταλούδας. Παρατηρώντας παλιές εικόνες θα δούμε ότι χρησιμοποιούσαν διάφορους τρόπους δεσίματος, ανάλογα την εποχή και πολλές φορές έκαναν χρήση και μεταλλικών καρφιών
2. Πολλές φορές χρησιμοποιούσαν και κόλλα από ψάρι (πχ οξύρρυγχου στη Ρωσία)
3. Συνήθιζαν, παλιότερα, να περνούν το πίσω μέρος του ξύλου με λινέλαιο ή λάδι λεβάντας ή άλλο, για να το προστατεύσουν από έντομα
4. σε πολλές παλιές εικόνες δεν χρησιμοποιούσαν ύφασμα στο υπόστρωμα με αποτέλεσμα, σήμερα, να έχει αποσπασθεί και να λείπει μέρος της ζωγραφικής επιφάνειας
